۱-کل مایع بین سلولی که سلول ها در آن قرار دارند ، محیط داخلی نام دارد.
۲-خون بخشی از محیط داخلی است.
۳-محیط داخلی باید حالت نسبتاً پایدار و یکنواختی داشته باشد تا سلول ها در آن زنده بمانند.
۴-مجموعه ی اعمالی که در بدن جانداران پرسلولی برای حفظ پایداری محیط داخلی انجام می شود ، هومئوستازی نام دارد.
۵-هومئوستازی شامل اعمالی مثل تنظیم قند ، نمک ، آب ، اسید – باز ، دما و دفع مواد زائد است.
۶-یکی از مواد زائد که تولیدی واکنش های بدن ، مواد زائد نیتروژن دار می باشند که بیشتر محصول سوختن آمینو اسید هاهستند.
۷-مواد زائد نیتروژن دار سمی هستند و باید از بدن جاندار دفع شوند.
۸-مواد زائد نیتروژن دار در جانوران مختلف جانوران مخلف با توجه به زیستگاه آنها ، متفاوت است.
۹-جانوران آبزی بیشتر آمونیاک ( NH3 ) که بسیار سمی است تولید و دفع می کنند.
۱۰- دفع آمونیاک نیاز به آب زیاد دارد و برای جانداران آبزی مناسب است.
۱۱- پلاناریا و بی مهرگان کوچک از همه ی سلول های سطحی بدن خود آمونیاک دفع می کنند و ماهی ها با آبشش خود آمونیاک دفع می کنند.
۱۲- جانوران خشکی زی به خاطر محدودیت آب ، به جای آمونیاک ، اوره و اسید اوریک دفع می کنند.
۱۳- جانوران می توانند برای مدتی اوره و اسید اوریک را در بدن خود نکه دارند و سپس به تناوب آن را دفع کنند.
۱۴- جانوران برای تبدیل آمونیاک به اوره و اسید اوریک باید انرژی صرف کنند.
۱۵- پستانداران و دوزیستان اوره دفع می کنند که سمیت آن نسبت به آمونیاک ۱۰۰۰۰۰ بار کمتر است.
۱۶- بعضی وزغها در حضور آب ، آمونیاک . در خشکی اوره دفع می کنند.
۱۷- پرندگان ، حشرات و بسیاری خزندگان اوریک اسید دفع می کنند که دفع آن به آب چندانی نیاز ندارد.
۱۸- تولید اوریک اسید از اوره و آمونیاک انرژیبیشتری نیاز دارد.
دستگاه دفع ادرار انسان
۱۹- اوره ، اوریک اسید ، کراتینین و مواد خارجی مانند دارو ها و حشره کش ها به وسیله ی کلیه های ما دفع می شوند.
۲۰- کلیه ها به صورت قرینه در دو طرف ستون مهره ها ، در بخش پشتی شکم قرار دارند و هر کدام یک میلیون لوله ی سازنده ادرار (نفرون) دارند.
۲۱- هر نفرون خود شامل چهار بخش است ۱– کپسول بومن ۲- لوله ی خمیده ی نزدیک ۳ لوله ی هنله ۴- لوله ی پیچیده ی دور.
۲۲- هر نفرون در انتها به لوله های جمع کننده ی ادرار ختم می شود.
۲۳- دیواره ی لوله ی ادراری فقط از یک لایه سلول پوششی تشکیل شده است ولی شکل و کار این سلول ها در نقاط مختلف متفاوت است.
۲۴- در داخل کپسول بومن ، یک شبکه ی مویرگی به نام گلومرول وجود دارد.
۲۵- دربرش کلیه ، دو بخش قشری و مرکزی دیده میشود که لوله ی هنله در بخش مرکزی قرار دارد.
۲۶- بخش قشری ظاهری دانه دار دارد که به خاطر وجود گلومرول ها در آن بخش است .
۲۷- بخش مرکزی دارای هرم هایی است که ظاهری خط دار دارند که به خاطر وجود لوله های جمع کننده ی ادرار در این بخش است.
۲۸- در بخش مرکزی ، هرم های مخططی وجود دارد که به همراه بخش قشری خود یک لوب کلیه را می سازند.
۲۹- به هر کلیه یک سرخرگ وارد می شود که انشعابات آن از بین هرم ها عبور و در بخش قشری تقسیم و سرانجام گلومرول ها یا کلافه های درون کپسول بومن را می سازند.
۳۰- از گلومرول سرخرگ کوچکی (سرخرگ وابران) خارج و در اطراف لوله های پیچیده‌ی دور و نزدیک و لوله ی هنله ، انشعابات مویرگی جدیدی به نام شبکه ی مویرگی دوم می سازند. ( شبکه ی مویرگی اول همان گلومرول است)
۳۱- مویرگ های شبکه ی دوم مویرگی بعد از اتصال با هم ، سرانجام سیاهرگ های کلیه را می سازند.
تشکیل ادرار
۳۲- ساخته شدن ادرار نتیجه ی سه پدیده است که در نفرون رخ می دهد ۱- تراوش ۲- بازجذب ۳- ترشح
۳۳- در تراوش حجم زیادی از مواد پلاسمای خون به کپسول بومن تراوش می شوند ( بجز پروتئین های درشت)
۳۴- عامل اصلی تراوش فشار خون است.
۳۵- در شبانه روز ۱۸۰ لیتر تراوش در کلیه های ما صورت می گیرد. ( حجم کل پلاسمای بدن ۳ لیتر است)
۳۶- دربازجذب ، ۹۹% مواد تراوش شده دوباره به مویرگ های خونی شبکه ی دوم مویرگی برگردانده می شود.
۳۷- بازجذب از هدررفتن گلوکز، سدیم ، آب و سایر مواد مفید بدن جلوگیری می کند.
۳۸- بازجذب خود به دو صورت انجام می شود ۱- بازجذب فعال ۲- بازجذب غیر فعال
۳۹- بازجذب فعال با صرف انرژی ATP و بر خلاف شیب غلظت صورت می گیرد.
۴۰- باز جذب غیر فعال نتیجه ی اختلاف غلظت و پدیده ی اسمز و فشار اسمزی است که بین خون و مایع لوله ی نفرون وجود دارد.
۴۱- درترشح برخی مواد با صرف انرژی از خون گرفته و به مجرای نفرون ترشح می شوند ( یون هیدروژن ، پتاسیم ، بعضی دارو ها مثل پنیسیلین)
۴۲- شکل کتاب مربوط به تشکیل ادرار در نفرون بسیار مهم است و نکات آن به شرح زیر است.
- ترشح فقط در لوله های پیچیده صورت می گیرد.
- بازجذب فعال نمک در همه ی لوله ی نفرون صورت می گیرد.
- گلوکز و آمینو اسید ها در لوله ی پیچیده ی نزدیک و بیکربنات درلوله ی پیچیده ی دوربازجذب فعال می شوند.
- بیکربنات درلوله ی پیچیده ی نزدیک بازجذب غیر فعال می شود.
- همچنین اوره در لوله ی جمع کننده ی ادرار ، آب در لوله ی پیچیده ی نزدیک ، لوله ی هنله و لوله ی جمع کننده ی ادرار و نمک در لوله ی هنله بازجذب غیر فعال دارند.
۴۳- بعد از تولید ادرار ، لوله های جمع کننده ی ادرار آن را به لگنچه می ریزند و توسط لوله ی میزنای ادرار به مثانه برده می شود.
نقش کلیه ها در تنظیم اسید – باز محیط داخلی
۴۴- PH محیط داخلی بدن در حدود ۷٫۴ ثابت است.
۴۵- کلیه ها با تنظیمدفع یون هیدروژن و بیکربنات، PH محیط داخلی را تنظیم می کنند.
۴۶- در حالت قلیایی ، یون بیکربنات () و در حالت اسیدی ، یون هیدروژن( ) توسط کلیه ها دفع می شود.
تخلیه ی ادرار
۴۷- ورود ادرار به مثانه با حرکات دودی شکل ماهیچه های صاف دیواره ی میزنای صورت میگیرد.
۴۸- اگر کشش دیواره ی مثانه به حد خاصی برسد ، گیرنده های آن تحریک می شوند و با ارسال پیام عصبی به نخاع ، انعکاس تخلیه ی مثانه را فعال می کنند.
۴۹- در شخص بالغ این انعکاس ها به وسیله ی مراکز مغزی و به صورت ارادی قابل مهار یا تسهیل است.
۵۰- ماهیچه های حلقوی پائین مثانه دو دسته اند.۱- ماهیچه های صاف حلقوی در نواحی پائین مثانه معمولا منقبض هستند و دهانه ی میزراه را بسته نگه میدارند ، ۲- کمی پائینتر در میزراه ماهیچه ی حلقوی دیگری از نوع ارادی و مخطط قرار دارد .
۵۱- در کودکانی که هنوز ارتباط مغز و نخاع به طور کامل برقرار نشده است ، تخلیه ی مثانه به صورت غیر ارادی صورت می گیرد.
دفع مواد زائد در گیاهان
۵۲- بیشتر مواد دفعی حاصل از متابولیسم گیاهان شامل اکسیژن ، دی اکسید کربن و آب است.
۵۳- مقدار اضافی هر یک از این مواد با انتشار از راه روزنه های گیاه ، دفع می شوند.
۵۴- برخی مواد دفعی گیاهان ممکن است از طریق افتادن برگ ها و بخش هایی از پوست گیاهان چوبی دفع شوند.
۵۵- موادی چون رزین ، تانن و سمغ در بخش های مرده ،مثل ساقه انبار می شوند.
۵۶- در گیاهان علفی ، مواد دفعی در واکوئل ها و دیواره ی سلولهای آنها جمع می شوند.
۵۷- برخی مواد دفعی گیاهان ، نقش دفاعی دارند و از خورده شدن گیاه توسط جانوران گیاهخوار جلوگیری می کنند و یا گیاه را در برابر عوامل بیماری زا ، حفظ می کنند.
