سفری در دنیای جانداران- گوارش

در مطلب زیر خلاصه‌ای از فصل‌های سوم و چهارم کتاب زیست و آزمایشگاه 1 آورده شده است. امیدواریم جمع‌بندی نکات آن به پاسخگویی به سوالات طرح شده از این فصل‌ها کمک کند:بافت ماهیچه‌ای صاف از سلول‌های رشته‌ای دوکی شکل و غیر منشعب ساخته می‌شود و درون شبکه‌ی سارکوپلاسمی آن مقدار زیادی یون کلسیم ذخیره می‌باشد.

  • بسیاری از سلول‌های بخش خارجی پوست ساقه‌ی جوان کلانشیمی هستند و می‌توانند دیواره‌ی نخستین ضخیمی  داشته باشند.

  • از آنجایی که غلظت مواد غذایی قابل جذب در غذاهای گیاهی، به نسبت کمتر از مواد جانوری است و گوارش مواد گیاهی دشوارتر می‌باشد، طول لوله‌ی گوارش علف‌خواران بلندتر از گوشتخواران است.

  • در ملخ بر خلاف اغلب جانوران روده مسئول جذب مواد غذایی نیست و وظیفه‌ی آن جذب آب و فشرده‌تر کردن مواد غذایی است.

  • سیرابی نزدیک‌ترین بخش از معده‌ی گاو و روده نزدیک‌ترین بخش لوله‌ی گوارش گاو به دم جانور است

  • میلین ماده‌ای از جنس غشا، یعنی فسفولیپید و پروتئین است که اطراف رشته‌های عصبی حسی و حرکتی را می‌پوشاند. میلین توسط سلول‌های نوروگلیا یا پشتیبان ساخته می‌شود. محلی از رشته‌ی عصبی که میلین وجود ندارد،‌ گره‌ی رانویه نام دارد.

  • در محل گره‌ی رانویه غشای رشته‌ی عصبی در تماس با مایع اطراف آن قرار دارد. جسم سلولی نورون‌ها فاقد میلین هستند. در بخش سفید مراکز عصبی رشته‌های عصبی میلین‌دار وجود دارند.

  • سلول‌های گیاهی جوان که پروتوپلاسم زنده دارند اندامک نامیده می‌شوند. آوند آبکشی زنده بوده ولی در مرحله‌ی بلوغ، هسته و دیگر اندامک‌هایش را از دست می‌دهد. از سلول‌های همراه پروتئین و ATP مورد نیاز سلول ‌های آوند آبکشی تامین می‌شود.

  • غشای پایه بافت پوششی را به بافت‌های زیرین آن متصل نگه می‌دارد و شبکه‌ای است از پروتئین‌های رشته‌ای و پلی‌ساکاریدهای چسبناک.

  • غشای موکوزی نوعی بافت پوششی است که در لوله‌ی گوارش و لوله‌های تنفسی وجود دارد.

  • در سلول گیاهی مانند کلرانشیم که پروتوپلاسم زنده و فعال دارد، آنزیم DNAپلیمراز فعال نیز وجود دارد ولی عناصر آوندی، اسکلرانشیم و کلاهک ریشه که از سلول‌های چوب‌پنبه‌ای تشکیل شده‌اند پروتوپلاسم زنده ندارند.

  • سلول‌های پوششی دیواره‌ی مویرگ‌ها از نوع بافت پوششی سنگفرشی ساده هستند. به این مویرگ‌ها در مغز سد خونی-مغزی گفته می‌شود.

  • چربی‌ها پس از گوارش، جذب سلول‌های پوششی مخاط روده شده و سپس وارد مویرگ لنفی می‌شوند.

  • ویتامین‌های محلول در چربی پس از جذب وارد مویرگ لنفی می‌شوند. (مستقیما به کبد وارد نمی‌شوند)، در صورتی که گلوکز، آمینواسیدها، یون‌ها و ویتامین‌های محلول در آب پس از جذب وارد مویرگ‌های خونی شده و سپس مستقیما به کبد وارد می‌شوند.

  • دیواره در سلول‌های گیاهی که پروتوپلاسم زنده دارند، شامل تیغه‌ی میانی و دیواره‌ی نخستین است.

  • دیواره‌ی سلول کلانشیم نسبت به دیواره‌ی سلول پارانشیم و کلرانشیم (پارانشیم کلروفیل‌دار) ضخامت بیشتری دارد و همچنین ضخامت دیواره‌ی آن در همه جا یکنواخت نمی‌باشد.

  • دیواره در سلول‌های گیاهی مرده مانند فیبر، اسکلروئید و آوند چوبی به علت داشتن دیواره‌ی دومین ضخامت بسیار بیشتری نسبت به دیواره‌ی سلول‌های پارانشیم و کلرانشیم دارد.

  • حرکات دودی روده با انقباض ماهیچه‌های حلقوی و انتقال حرکت به تارهای ماهیچه‌ای جلوتر، مواد موجود در روده را هر بار فقط 10 تا 15 سانتی‌متر به جلو می‌برد ولی حرکات موضعی به صورت انقباض‌های جدا از یکدیگر محتویات روده را به قطعات جدا از یکدیگر تبدیل می‌کند.

  • در ارتباط با ساختار لوله‌ی گوارش مخاط از بافت پوششی با آستر پیوندی ساخته شده است. هر سلول مخاط روده، صدها ریز پرز دارد و در لایه‌ی ماهیچه‌ای آن ماهیچه‌ی طولی در خارج و ماهیچه‌ی حلقوی در داخل قرار گرفته است.

  • در روده‌ی انسان تجزیه‌ی چربی‌ها تحت اثر لیپاز و عمل کمکی صفرا، به اسیدهای چرب و دی‌گلیسرید و مونوگلیسرید انجام می‌گیرد که این مواد نیز جذب سلول‌های پوششی استوانه‌ای روده می‌شوند. در سلول پوششی دوباره به تری گلیسرید تبدیل شده و سپس جذب مویرگ لنفی می‌شوند.

  • در مکانیسم جذب مواد در روده ی باریک انسان:

  • وجود سدیم برای جذب برخی از آمینواسیدها ضروری است.

  • جذب اکثر ویتامین‌ها از طریق پدیده‌ی انتشار صورت می‌گیرد. (بدون کمک پروتئین حامل)

  • جذب اغلب قندهای ساده با انتقال فعال و همراه با جذب سدیم صورت می‌گیرد.

فایل های ضمیمه